windows hakkında temel bilgiler...

RQ = Interrupt ReQuest (merkezi işlemcide işlem yapılırken araya girme isteği)
Her aygıt mutlaka kendine ayrılan hafıza bloklarında ve IRQ sınırları içinde çalışır. Mesela
Yazıcı Printer aygıtları normalde LPT1’e bağlanır. LPT1 ise IRQ 7’yi kullanır. Akılda kalması için şöyle diyebiliriz. Com portlarının kullandıkları IRQ ile Com numarasının toplamın 5 olduğunu hatırlarsak,
COM1 ----IRQ4 ----- 1 + 4 = 5
COM2 ----IRQ3 ----- 2 + 3 = 5
COM3 ----IRQ4 ----- COM1 ıle aynı IRQ kullanır ama hafıza adres blokları ayrılır. Yoksa çakışma meydana gelir.
COM4 ----IRQ3 ----- COM2 ile aynı IRQ kullanır ama hafıza adres blokları ayrılır. Yoksa çakışma meydana gelir.
LPT1 ----IRQ7
Ses Kartları, jumper ayarlarına göre genellikle IRQ5 ya da IRQ9 ‘u kullanırlar. Ses kartlarında ses çıkışı ile mixer çıkışı başka adreslere yerlesir.
Ethernet (=Network, LAN) kartları da eğer Plug&Play (Tak /çalıstır özellikli değil ise Jumperlar ile ayarlanır.
Hem IRQ hem de Adres ayarları mesela IRQ2, Adres 220 yapıldıktan sonra Windowsun Kontrol Panel-sistem ayarlarından Network kartının özelliklerine bakarak çakısma olup olmadıgı kontrol edilmeli. Tak /çalıstır olsa bile yani windows kendisi bulup sürücülerini yüklese bile yine de buradan kontrol ederek emin olmak lazım Aksi takdirde defalarca sistemi açıp kapadığınız halde niye çalışmadığını düşünüp durursunuz. Windows 2000 in en güzel özelliklerinden birisi bu her ayardan sonra yeniden açıp kapama işinin en aza indirilmiş olması.
Aygıtların sistem içindeki durumlarıyla ilgili bilgiler, Kontrol Panel’deki sistem bilgilerinde görülebilir. Addres blokları da orada Input-output range (giriş-çıkış bölümü) olarak yazar. Elinizden geldiği kadar bu ayarları bozmamaya dikkat etmelisiniz. En azından ayarları değiştirirken orijinal ayarları bir kağıda yazmakta büyük fayda olabilir.
İki aygıt aynı IRQ ve aynı hafıza adres bloklarını kullanarak aynı sistemde aynı anda asla çalışmaz.
Eger takılan kartlar (ethernet kartı veya scanner kartı vs.) Tak-çalıştır (Plug / play) değilse üzerlerindeki jumper’lardan onların IRQ ve Address ayarları yapılır. En iyisi hiç değiştirmeden fabrika ayarları ile denemek. Eğer fabrika ayarlarıyla kullanıldığında başka aygıtlarla çakışıyorsa jumper ayarları değiştirilip başka IRQ ve adresler denenebilir. Fakat artık jumper fazla kullanılmıyor ve çoğunlukla bu aygıtlar problemsizce çalışabiliyor. Eğer IRQ veya Afıza adreslerini değişirmek işe yaramadıysa internetten bunların en son sürücülerünü bularak deneyebilir veya üreticinin internet sitesindeki eğer varsa servis bilgilerinden faydalanabilirsiniz.
FDISK
Eğer makina açıldığında BIOS harddiski tanıyor fakat sistem : "Geçersiz sürücü" hata mesajı veriyorsa :
1) Harddiskin üzerindeki Head, Cylinder ve sector değerleri ile BIOS’un tanıyıp verdiği değerleri karşılaştırın. Aynı değilse BIOS ayarlarına girip "User" ayarları olarak bu değerleri kendiniz girip yeniden deneyebilirsiniz. BIOS hiç bir şekilde harddiskinizi bulamıyor ise kablo bağlantılarını ve harddiskin master-slave-cable select jumper ayarını kontrol edin. Harddisk kabloları, yanlış takılmasını önlemek için özellikle bir tarafı çıkıntılı olarak imal edilirler. Yine de şerit kablonun kırmızı renginin harddisk üzerindeki bir numaralı pine denk geldiğine emin olun. Sadece bir harddiskiniz varsa jumper , Master; bir kabloya bağlı iki harddiskiniz var ise birisi Master diğeri de Slave olmalıdır.
2) Floppy ile sistemi çalıştırıp (Disket virüssüz Boot edilebilir olmalı ve içinde en azından Fdisk.com, sys.com ve format.com olmalı) FDISK yazıp enter’a basarak girdikten sonra şu ekran görülür:
1 – Create DOS Partition or Logical DOS Drive (Partition ) Bölümleme yaratmak icin kullanılır. Eğer Bir harddisk de partition yapılmamışsa onu format yapmak imkansızdır. Invalid Driver (Gecersiz sürücü) mesajı verir.
2 – Set Active Partition (Yapilan partition’u aktif hale getirmek icin. Eger bir harddiski ikiye bolup C ve D yapmis isen veya iki tane harddisk takmis isen mutlaka boot edilecek olan Aktif olmali. Yoksa "No BOOT Rom" seklinde bir mesaj verir hic bir sekilde boot etmez.)
3 – Delete Partition or Logical DOS Drive (= Harddisk in partition’unu silmek icin)
4 – Display Prtition information (=Harddik (ler) in partition bilgilerini gosterir)
5 – Eger iki tane harddisk takili ise gorunur hangisini sececegini sorar.
Buraya girdikten sonra 4’e basarak harddiskin partition (Bölümleme) yapılıp yapılmadığı, aktif olup olmadığını görürsünüz. Ona göre de gereken işlemlere devam edilir. Partition yapıldıktan sonra veya silindikten sonra sistem ESC’e basarak Fdisk programından çıktıktan sonra boot edilecektir.
Dikkat :
1) FDISK ile Partition Silindikten sonra o harddiskteki bilgileri geri getiremezsin.
2) Partition silindikten sonra boot edip tekrar disketten okuyup yine Fdisk programi ile 1 secilkip Create DOS Partition ile yeniden yapilmali. Bir harddisk Fdisk yardimi ile C, D, E gibi birkac parcaya bolunebilir. Olculerini sana sorar. Birkac parcaya ayrilan harddisk in her bolumu ayri ayri formatlanir.
2) Partition yapildiktan sonra ancak Format yapabilirsin. (Partition yapilip format yapilmayan harddiskten boot etmek istersen "Invalid media " mesaji verir.
FORMAT
Harddisk veya floppy disketler kullanmadan önce formatlanır. Yani operasyon sistemi’nin tanıdıgı bir şekle koyulur. Floppy formatlarken daha hızlı yapması için Format a:/q seklinde kullanılabilir. Fakat disketin sağlam olması lazım. Zaten hızlı format yapılamaz ise sistem, bir mesaj ile normal format yapmak isteyip istemediğinizi sorar.
Format a:/s veya Format c:/s emri kullanılınca format yapıldıktan sonra hedefe sistem dosyaları yüklenir. Bilgisayar, sistem dosyaları yüklenen disket veya disk ile boot edilebilir yani çalıştırılabilir hale gelir. Sistem dosyalari =IO.sys (gizli), Msdos.sys (gizli) ve command.com’dur.
Wındows altnda iken diskete format yapmak için Windows gezgini (Windows explorer) da floppy A simgesinin üzerine fare ile gelindikten sonra sağ tuşa basılarak gelen popup menuden Format seçilir. Aynı işlemi Bilgisayarım simgesinin üzerine tıkladıktan sonra göreceğiniz Disket simgesinin üzerinde sağ tuşa basmak yoluyla da yapabilirsiniz.
Config.sys ve Autoexec.bat Dosyaları
Sistem dosyaları kopyalanan harddisk veya disket ile bilgisayar açılış yaparken önce Config.sys (Configuration.system = sistemin hangi şekilde açılıp devam edeceğinin belirtildigi dosya) dosyasının olup olmadığına bakar. Eger Config.sys dosyası var ise onu okur, gereğini yapar ve sonra Autoexec.bat dosyasını arar. Bulursa onu da okuyup gereğini yapar. Eğer bu iki dosya yok ise sistem en basit şekliyle acilis yapar ve o andaki zaman ve saati gösterip yeni ayar sorar.
Config.sys
Bu dosya herhangi bir metin yazan program ile yazılabilen normal text dosyasıdır. En basit sekliyle EDIT.com kullanılarak yazılır. Config.sys dosyasinda sistemin alt kaynaklari belirtilir. Mesela hafiza ile ilgili programlar çalıstırılarak sistemin calisirken hafızayı nasıl kullanacağı karara bağlanır. Cd sürücünün kullanacaği MSCDEX.exe programi arkasina eklenen parametrelerle çalıştırılarak CD surucusune ortam hazirlanir.
Küçük bir Config.sys örneği :
DEVICE=c:\dos\himem.sys /testmem=off
DEVICE=c:\dos\emm386.exe
DOS=High,Umb
Device=c:\dos\mscdex.exe /D:mscd001 /I:10
(veya (Devicehigh=c:\dos\mscdex.exe /D:mscd001 /I:10 ))
Açıklamasını şöyle yapalım

1. Device alet, sürücü veya aygıt manasında. Bu emir verilirken sisteme "Device= " diyerek kullanacağı aygıt gösteriliyor.
2. Bundan sonra gelen altı çizgili ise bu hedefin yerini gösteriyor. Bunun şu anda c:\dos olduğunu varsa***** yazdık. C:\Windows, d:\alet, a: gibi herhangi bir Klasor olabilir. Yeter ki kullanılacak surucu veya diğer program burada bulunsun.
3. Koyu renkli olan ise bu Klasörun icindeki programın adi.
4. Hedef programın peşinden gelen ters slash ise o programın hangi sekilde çalışacağını gösteren parametresi. Buradaki, Testmem=off ile hafiza test edilmeden devam edecek biraz hız kazanmış oluyoruz. Gerekmiyorsa kullanmamalı. Dos altinda C:\> Help Himem yazip entera basinca bu program ve parametreleri hakkında yardım alabilirsiniz. Bu yardım, aşağı yukarı bütün DOS komutları icin bulunur.

Kisacası Ilk satır, Operasyon sistemine çalısırken HIMEM.sys adındaki hafiza ayarlayıcı programı çalıstırmasını söylüyor. Wın 95’den ziyade DOS programlari bu ayarlamalara muhtactir. Wındows 95 hafiza ile ilgili düzenlemeleri kendisi yapar.
1) Ikinci satır yine aynı şekilde hareketle EMM386 adındaki diğer bir hafiza programını çalıştırır. Bu daha derin düzenlemeler yapabilir. Bazı programlar install edildiğinde bunun arkasına birtakım parametreler ko***** kendi çalışmasını garantiye alır. Mesela bu parametrelerle hafizanin bir bolumunu ayırır, kullandırmaz veya kullanmaz.. Bu şekilde çakışmaları önlemeye çalısır.
2) Config sys’teki bu satırların sırasını kafanıza göre değistiremezsiniz. Emm386, Himem.sys’ten önce gelmez. Bunların altındakiler de bunlara muhtac oldugu için daha sonraki emirler olarak çalıstırılmalıdırlar. Çünkü Config.sys ve Autoexec.bat dosyaları satır satır okunur. Hepsi birden degil.
3) Cdrom’ un muhtac oldugu MSCDEX yukarıda görüldüğü gibi "Device=" veya "Devicehigh=" diyerek çalıstırılabilir. Farkı ne? Bunun üstündeki satıra da bakınca Dos’un da High ve UMB komutları ile High (Yüksek) hafiza bloklarına ve UMB (Upper memory block) Yukari hafiza bloklarina yerlestirildiğini görürsünğz. Mscdex’de aynı şekilde "Devicehigh=" komutu ile yukarı hafizaya taşınıyor.
SEBEP?
DOS isletim sistemi kıçını yırtsa yine de 640 kb’dan daha yukarıya çıkamıyor. Sadece bu şekilde bazı programlar 640’in üstündeki bölgeye taşinarak 640’in boşalması, programlar için daha kapasiteli bir halde beklemesi sağlanıyor. Bir bilgisayarın 4 mb hafızası (yani 4096 kb ) var ise bunun 640 kb’lik bölümü Main memory (ana hafıza) olarak kullanılır. Diğeri eklenmiş hafiza (extended) veya yayılmış hafıza (Expanded memory) olarak kullanılır.
Autoexec.bat
Bu dosya (Autoexecutable.batch file = otomatik olarak işletilen komutlar yığını) , Sistem Config.sys dosyasını okuduktan sonra okunur. Karakter olarak da Config.sys’ten farklidir. Autoexec.bat dosyasının içinde çalıştırılan programlar, Dos altında da tek tek isimleri yazılarak çalıştırılabilir. Fakat Config.sys’deki mesela himem.sys, dos altında yazıp da enter’a bassanız çalışmaz.
Fakat mesela mscdex yazıp da enter’a bassanız program çalışıyor gibi görünür. Bu çalısan bir program deyip de Autoexec.bat dosyasına koyarsanız farkı görürsünüz. Bu program konfigürasyonu düzenlediği icin config.sys’de bulunur.
Autoexec.bat dosyasında satırların sırayla çalıstırılması diye bir mecburiyet yok. Fakat yine de çalıstırılan programa göre bu değişebilir.
Bir tene de Autoexec.bat örneği :
@echo off = alt satırlardaki emirler işletilirken ekranda görünmeyecek
c:\dos\atapicd.sys /falan filan = C:\dos altindaki Cd-rom’un surucusunu calistiracak
c:\dos\turkcekb.com = C:\dos altındaki Türkce keybord programı çalışacak. (Sizin bilgisayarınızda bu Turkcekb.com olmayabilir, baska bir isimle aynı işi yapan bir program bulunabilir.)
cls = ekranı silecek
@echo Oldumu yani = ekrana Oldu mu yani yazacak
pause = Press any key to continue yazıp bekleyecek
cls = bir tusa basınca da ekranı silecek